Effect van stress bij kinderen

Tijdens Jeugd in Onderzoek delen onderzoekers en experts hun onderzoeksresultaten over het effect van stress. We weten dat kinderen en jongeren tegenwoordig geregeld stress ervaren en dat ook ouders regelmatig stress ervaren bij het opvoeden. Juist bij de jeugd kan stress nadelige effecten hebben, omdat de hersenen nog volop in ontwikkeling zijn. Toch weten we nog lang nog niet alles over de invloed van stress op opgroeiende kinderen. Jeugd in Onderzoek ging in 2019 niet alleen over stress, maar ook in het algemeen over wat werkt in de praktijk, over preventie en over de verbinding tussen onderwijs en jeugdhulp.

Opening door Marion Smit: Weten, leren en doen wat werkt

Marion Smit, directeur Jeugd bij VWS, opent Jeugd in Onderzoek. Zij spreekt over het belang van het delen van kennis uit onderzoek. ‘Er zijn niet evidence-based methoden die niet werken, maar die we nog steeds gebruiken.’ Smit spreekt de wens uit dat we juist meer gaan kijken naar wat werkt en dat toepassen. Waarbij ze refereert aan de vele open vraagstukken die er nog liggen, om de hulp aan kinderen en hun ouders te verbeteren. Wat kunnen we bijvoorbeeld vanuit onderzoek meegeven aan de gemeentelijke toegang voor jeugdzorg? ‘Dit is geen gemakkelijke vraag. Maar laten we hier wel vandaag antwoorden op proberen te vinden’, aldus Smit.

Carolina de Weerth: ‘Investeren in preventie in het vroege leven loont’

Carolina de Weerth, hoogleraar psychobiologie van de vroege ontwikkeling (Radboud UMC Nijmegen), spreekt over de eerste 1.000 dagen in een mensenleven. Stress in deze periode kan zorgen voor gedrags- en gezondheidsproblemen op latere leeftijd. De Weerth noemt het fascinerend dat zelfs indirecte vormen van stress onze ontwikkeling lijken te beïnvloeden. Zo is ontdekt dat kinderen van wie de moeders aan het einde van de zwangerschap meer stress hadden, andere soorten bacteriën in hun darmen hebben en vaker ontstekingen hebben, al weten we nog niet of dit een oorzakelijk verband is. Fundamenteel onderzoek toont een wederzijdse relatie aan tussen darmbacteriën en de hersenen. Een veelbelovend inzicht voor de ontwikkeling van interventies, vindt de Weerth. ‘Want het is moeilijk om gedrag van mensen te veranderen. Maar als je de hersenen kunt beïnvloeden door bacteriën te veranderen, dan is dat een stuk makkelijker. Eerste studies zien al effecten op bijvoorbeeld autisme en ADHD.’

De Weerth zegt tot slot dat ‘investeren in preventie in het vroege leven loont, al zie je de effecten soms pas vele jaren later.’ Ze pleit onder meer voor vraaggerichte zorg en het gebruik van gepersonaliseerde interventies.

Bram Orobio de Castro: ‘Kunnen we naar een vliegwiel?’

We moeten binnen de jeugdsector niet altijd het wiel voor elke situatie opnieuw uitvinden, maar meer gebruikmaken van dat waarvan we weten dat het werkt, en dat zelf uitproberen. ‘Kunnen we niet naar een vliegwiel?’, vraagt Bram Orobio de Castro zich hardop af. Orobio de Castro is hoogleraar ontwikkelingspsychopathologie aan de Universiteit Utrecht. ‘Oefenen, oefenen, oefenen van opvoedvaardigheden. Dat is effectief, weten we uit onderzoek. Je moet als gezin goed oefenen om uit stresssituaties te komen. Hier zijn veel nieuwe manieren voor, zoals kinderen laten oefenen met emotieregulatie via interactieve virtualrealitytools. Hier valt nog veel te winnen’, zegt Orobio de Castro. Kennis en behandeling samen in een vliegwiel: met cliënten lerend doen wat werkt door met iedere cliënt de voortgang op de eigen doelen te meten, te bespreken en zo nodig de aanpak aan te passen.

Menno Reijneveld: Wat kunnen we preventief doen aan ‘early life stress?’

Menno Reijneveld is ambassadeur van Jeugd in Onderzoek en hoogleraar sociale geneeskunde aan de Rijksuniversiteit Groningen. Zijn masterclass gaat over wat we preventief kunnen doen aan ‘early life stress’. Hij vertelt onder meer over SamenStarten, een methode die wordt gebruikt in de jeugdgezondheidszorg. Reijneveld geeft ook het woord aan Marlou de Kroon, assistant professor aan de Rijksuniversiteit Groningen, en Ingrid Staal, projectleider innovatie en academisering bij GGD Zeeland. Samen gaan ze in gesprek met de deelnemers over vragen als: Wat kunnen verloskundigen en jeugdgezondheidszorg hierin doen? En hoe zorgen we voor aansluitende zorg met jeugdzorg en jeugd-ggz? Marlies Rijnders, verloskundige en onderzoeker bij TNO Child Health, geeft tijdens de masterclass een presentatie over hoe stress bespreekbaar wordt gemaakt binnen het zorgmodel Centering, zowel in de verloskunde als op het consultatiebureau.

Meer weten over hoe mensen #jio19 hebben ervaren? Bekijk het evenement op Twitter.

Interviews door Mérie van der Rijt

Fotografie door Martin de Bouter